Σέργης Χατζηαδάμος: Metamorphosis
Επιμέλεια: δρ Κώστας Πράπογλου
Η ατομική έκθεση του Σέργη Χατζηαδάμου περιλαμβάνει νέα έργα που ισορροπούν ανάμεσα στο πραγματικό και το φαντασιακό, φέρνοντας στο προσκήνιο τον απόηχο του παρελθόντος και εισάγοντας τον θεατή σε έναν άγνωστο κόσμο περασμένων εποχών υπό το πρίσμα της σύγχρονης εικαστικής γλώσσας.
Η αφήγηση ξεκινά από το εντυπωσιακό αρχείο των γυάλινων αρνητικών πλακών που παρήγαγε ο φωτογράφος Σπύρος Χαρίτου (1901-91), οι οποίες αποθηκεύτηκαν και παρέμειναν ανέπαφες στο υπόγειο της οικίας του στην Πάφο για δεκαετίες. Πρόκειται για μια σημαντική συλλογή της δουλειάς του Χαρίτου, ο οποίος σήμερα παραμένει γνωστός ως ένας από τους πρώτους φωτογράφους των αρχών του 20ού αιώνα στην Πάφο. Το φωτογραφικό στούντιο που πρώτο άνοιξε το 1925 μετατράπηκε σε επίκεντρο καλλιτεχνικής δραστηριότητας εκείνης της εποχής.
Ο Χαρίτου απαθανάτιζε ακατάπαυστα τα πορτραίτα διαπρεπών προσωπικοτήτων αλλά και άλλων πολιτών με τις οικογένειές τους, ταυτόχρονα αναπτύσσοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για πτυχές της καθημερινής ζωής της πόλης όπως οι εθνικές επέτειοι, οι θρησκευτικές και τοπικές εορτές. Αφού έλαβε την άδεια από τους συγγενείς του να χρησιμοποιήσει το αρχείο με όποιον τρόπο επιθυμεί, ο Χατζηαδάμος επισκέφτηκε το υπόγειο για πρώτη φορά το 2006. Αυτό που αντίκρυσε ήταν μια χρονοκάψουλα που περιελάμβανε τον φωτογραφικό εξοπλισμό του Χαρίτου συνοδευόμενο από 1,653 χάρτινα κιβώτια που το καθένα περιείχε τουλάχιστον δέκα γυάλινα πλακίδια.
Η υπερβολική υγρασία που προερχόταν από ένα υπόγειο υδάτινο πέρασμα χτισμένο την περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας στο νησί, επιδείνωσε δραστικά την κατάσταση των περισσότερων αρνητικών, τα οποία υπήρξαν αδύνατον να αποκολληθούν ή να αναπαραχθούν από αυτά ολοκληρωμένες φωτογραφίες. Αρκετές προσπάθειες αποκατάστασής τους αποδείχτηκαν ανεπιτυχείς και σε υψηλό βαθμό ανεπαρκείς. Τότε, ο Χατζηαδάμος αντί να παραιτηθεί, αποφάσισε να αποκωδικοποιήσει οποιοδήποτε ίχνος παρέμεινε σε αυτά επεξεργάζοντάς τα σε σαρωτές (scanners) υψηλής ανάλυσης. Τα αποτελέσματα υπήρξαν πρωτοφανή και παντελώς απροσδόκητα. Ένας ολόκληρος νέος κόσμος αναδύθηκε στην επιφάνεια με αλλοιωμένες και εξαρθρωμένες ανθρώπινες σιλουέτες, συχνά δίχως μέλη και με παραμορφωμένα χαρακτηριστικά προσώπου, ενώ άλλες φορές αυτά εμφανίζονται συγχωνευμένα το ένα με το άλλο δημιουργώντας πολυσύνθετες και πολυεπίπεδες αφηγήσεις.
Η δημιουργία μιας νέας σειράς εικόνων με ένα ολοκληρωτικά απροσδόκητο αποτέλεσμα αποτέλεσε το εφαλτήριο του οπτικού λεξιλογίου του Χατζηαδάμου. Μια τέτοια μεταμόρφωση υπό μεταφορική και κυριολεκτική έννοια δίνει έμφαση στην ευθραυστότητα του αυθεντικού υλικού που βρισκόταν σε συνθήκη νάρκης. Με το πέρασμα του χρόνου, τα στοιχεία της μνήμης και ταυτότητας αναπόφευκτα αλλάζουν ή ξεχνιούνται. Το πρώτο σώμα δουλειάς του Χατζηαδάμου που εμπνεύστηκε από το αρχείο του Χαρίτου υπήρξε ένα τρίπτυχο με τίτλο Πάφου Ψυχές. Παρουσιάστηκε στην πρώτη μπιενάλε της Λάρνακας το 2018 και διακρίθηκε με βραβείο.
Τα έργα που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση ενσωματώνουν μια εκτενέστερη έρευνα στον συναρπαστικό κόσμο του Χαρίτου. Αποτελούνται από ένα αμάλγαμα εικόνων που σχολαστικά έχουν σκαναριστεί και εκτυπωθεί σε σύνθετο φύλλο αλουμινίου τονίζοντας έτσι την αντιπαράθεση υλικών ανάμεσα στην ευάλωτη φύση του γυάλινου πλακιδίου και της στιβαρής επιφάνειας που σήμερα είναι ευρέως διαδομένη για αρχειακή εκτύπωση και σταδιακά υιοθετείται ως ιδανικό μέσο στο πλαίσιο της πρακτικής διατήρησης εικόνων. Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα, ο εικαστικός επιλέγει μια συγκεκριμένη σειρά φωτογραφιών και επεμβαίνει στην επιφάνειά τους προσεχτικά με την προσθήκη αδρών πινελιών, δημιουργώντας διάφορα επίπεδα στο πρόσωπο του αντικειμένου του με νέα επίστρωση ακρυλικού χρώματος. Εγκαθιδρύει τον επαναπροσδιορισμό του παρελθόντος μέσα από το πρίσμα μιας σύγχρονης ματιάς που αγέρωχα δηλώνει την αντίληψη του εφήμερου.
Παρόμοιες εικόνες θυμίζουν την πρακτική του damnantio memoriae (λατινικός όρος που σημαίνει διαγραφή της μνήμης) στους ρωμαϊκούς χρόνους όπου η μνήμη συγκεκριμένων ατόμων ακυρωνόταν και διαγραφόταν από την ιστορία μετά θάνατον με την απόσυρση του ονόματός τους από γραπτές αναφορές, ακόμα και την διαγραφή του προσώπου τους και την αντικατάσταση τους από άλλα πρόσωπα σε γλυπτά. Επίσης, μας παραπέμπουν στις κατεστραμμένες βυζαντινές τοιχογραφίες από τις οποίες οι κατακτητές σκόπιμα απέσυραν τα χαρακτηριστικά των προσώπων των πρωταγωνιστών σε αυτές, ενώ –σε ένα πιο σύγχρονο πλαίσιο– μας φέρνουν στο νου μεθόδους λογοκρισίας και αλλοίωσης εικόνων με χρήση pixels από τα σημερινά μέσα μαζικής επικοινωνίας. Το τελικό αποτέλεσμα των φωτογραφιών είναι ένας συνδυασμός αινιγματικής παραδοξότητας και μιας ενδόμυχης παιχνιδιάρικης διάθεσης, εμποτισμένη από ένα αίσθημα σουρεαλιστικής ανατροπής.
Με σαφείς αναφορές σε ένα έντονο στοιχείο ανθρωποκεντρισμού, τα έργα του Χατζηαδάμου επωφελούνται συναισθηματικά το ένα από το άλλο. Είναι διασωθέντα κατάλοιπα από το παρελθόν που τελούν μια πράξη ισορροπίας ανάμεσα στην απατηλή και δυσνόητη φύση της μνήμης και σε νοήματα νοσταλγίας και απώλειας. Παράλληλα, ενεργοποιεί μια κοινωνική διασύνδεση και μια διιστορική προοπτική μεταξύ του θεατή, του περιβάλλοντος χώρου και του εικονιζόμενου ατόμου. Η αρχική εικόνα τώρα μετατρέπεται σε ένα δοχείο ποιητικού και φιλοσοφικού στοχασμού, ταυτόχρονα αγγίζοντας ιδέες που σχετίζονται με την αυτογνωσία και έναν οντολογικό ρεαλισμό.
Η παρουσίαση κάποιων από τα αυθεντικά αρνητικά σε τραπέζι τύπου light box, εκπυρσοκροτεί έναν διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν δημιουργώντας μια διαδραστικότητα με τον θεατή, αντανακλώντας συνάμα τη δύναμη που έχει ο χρόνος να αλλάζει τα πάντα. Ξετυλίγεται μπροστά μας ως μια ταξινόμηση της ίδιας της ζωής ενστερνίζοντας τις αξίες και τα ίχνη της ύπαρξής και το αέναο ταξίδι της ψυχής μας.
Τα εγκαίνια θα τελέσει ο κ. Χαράλαμπος Μπακιρτζης, Διευθυντής Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης. Director of the Foundation Anastasios G. Leventis.
Ομιλία του κ. Χαράλαμπου Μπακιρτζή στα εγκαίνια της έκθεσης Μεταμόρφωσις.
Σέργης Χατζηαδάμος, Μεταμόρφωσις, Annabelle Hotel, Κάτω Πάφος, 8/6/2019
